Недостаток на железо – што да јадете

Во недостаток на железото доаѓа до слабост, вртоглавица, бледило, брзо заморување, губење на здивот, кршлива коса и нокти, паѓање на косата. Во отсуство на железото, ткивата и органите не се доволно снабдени со кислород што доведува до хипоксија.

Дијагнозата на анемија ја поставува докторот врз основа на крвната слика. Во зависност од степенот на анемијата, потребно е неколку месеци да се спроведува терапија за подобрување на крвта.

Во кои намирници има железо?

Железото релативно тешко се прифаќа, па потребно е да го додадете во доволни количини. Добри извори на железо се црвеното месо, црниот дроб, житарки, риба (скуша, сардини), јајца, грав, интегрален или црн леб, лиснат зелен зеленчук, суви кајсии, суви сливи. Купиновото вино, боровинките, копривата (капки), цвекло, спанаќ и какаото влијаат, исто така, на зголемувањето на нивото на железо. Копривата содржи железо, бакар, витамин Ц, ама и манган кои го стимулира ослободувањето на железото од депо.

Бидејќи витаминот Ц помага во усвојувањето на железото во организмот, а железото подобро да се апсорбира од храната, корисно е со оброците да се земат намирници богати со витамин Ц (салата од пиперки, домати, сок од портокал, сок од лимон).

Црниот и зелен чај содржат супстанции кои ја намалуваат апсорпцијата на железото, па тие треба да се земаат само помеѓу оброците, но не пред или после јадење.

Кои се препорачаните дневни дози?

Индивидуалните потреби за железото варираат и во голема мера зависат од возраста, полот, резервите на железото во организмот. Се смета дека дневните потреби за железото од 8-10 mg на ден кај возрасните, а кај децата во развојот и жените во репродуктивниот период 10-15mg. Бремените жени имаат зголемена потреба за железо. Терапевтските дози за лекување на анемија се многу поголеми, 100 mg и повеќе.

Железото се наоѓа во хемоглобинот, миоглобинот, некои ензими. Се чува во организмот во мали количини во црниот дроб. Витаминот Ц помага во усвојувањето на железото во организмот, па така железото подобро да се апсорбира од храната, корисно да со оброците да се зема храна богата со витамин Ц (салата од пиперки, домати, сок од портокал, сок од лимон). Железото подобро се усвојува од намирниците со животинско потекло, отколку од намирници од растително потекло, па се советува и употреба на намирници богати со витамин Ц.

Се верува дека здрави возрасни личности усвојуваат само 10-15% железо од храната, усвојувањето на железото се зголемува за време на бременоста и доењето.

Железото од намирниците од животинско потекло се усвојува 15-35%, додека од храната од растително потекло се усвојува 2-20% (витамин Ц ја подобрува апсорпцијата на железото). Танини, полифеноли, фитати (од храна од растително потекло) и калциум намалуваат усвојување на железо.

Усвојување на железото се зголемува и кога резервите на железото во организмот се ниски, а кога залихите се високи, усвојување се намалува за да се избегнат токсичните ефекти на зголеменото ниво на железо.

Железото во препаратите се јавува во две форми: fero и feri. Fero форма подобро е прифатена и се користи како: fero-fumarat, fero-sulfat, fero-glukonat. Кога железото се зема на празен стомак често предизвикува гадење, а во поголеми дози и запек. Со зголемување на дозите се намалува процентот на железо, кој се усвои, затоа е најдобро да се зема поделено во неколку дози во текот на денот.

Некои комерцијални производи содржат комбинација на железо, витамин Ц, витамин Б12 и фолна киселина, бидејќи последните две компоненти се потребни за формирање на еритроцитите (црвените крвни зрнца).

Кој има потреба од зголемено количество на железо?

Светската здравствена организација смета дека недостатокот на железо е најчест нутритивен дефицит во светот. Недостатокот на железо е предизвикан од тешки крварења после операциите во кои многу крв е изгубено, кај обилни менструации, во бременоста, кај цревни заболувања во кои усвојувањето на железо е намалено.

Вегетаријанците внесуваат железо само со намирници од растително потекло (житарици, тофу, грав, зеленчук). Бидејќи железото од растителни извори послабо се прифаќа, вегетаријанците треба да внесуваат двапати повеќе со исхраната отколку луѓето кои користат месо.

Недостатокот на железо се развива постепено, кога усвојувањето на железо од храната е помало од дневните потреби за истото. Резервите на железо во црниот дроб се намалуваат постепено, за тоа да се вградува во хемоглобин. Кога и резервите ќе се исцрпат, доаѓа до манифестација на анемија заради дефицит на железо.

Луѓето со оштетување на бубрезите, особено луѓето на дијализа, имаат зголемен ризик од развој на анемија, бидејќи бубрезите не произведуваат доволно еритропоетин, хормон кој влијае на формирањето на црвените крвни зрнца. Железото и еритропоетин може да се губат за време на дијализа. Витамин А овозможува да се мобилизира железо од резервите, а во отсуство на овој витамин постојните резерви во организмот не можат да се искористат.

Кај целијачна болест, Кронова болест и други заболувања на органите на дигестивниот тракт може да доведе до намаленото усвојување на железо.

Се верува дека спортистите и рекреативците, а особено жените кои тренираат интензивно, можат да имаат зголемена потреба за железо.

Дали е можно да се внесе премногу железо?

Во прекумерните дози железото е токсично за организмот. Вишокот на железото се складира во црниот дроб и срцето, што во последните фази може да доведе до цироза на црниот дроб и срцева слабост. Бидејќи многу малку се излачува од организмот, многу лесно може да се акумулира во ткивата и органите. Зголемената доза на железо води до запек, гадење, повраќање, а во случај на сомневање за труење со железо треба веднаш да се оди на лекар.

Кои лекови не треба да се земаат во исто време со железото?

Калциумот го спречува усвојувањето на железо. Препаратите на калциум земени со храна ја намалуваат апсорпцијата на железото од храната, па затоа е најдобро да ги земеме пред спиење. Витаминот Ц го подобрува усвојувањето на железо од растителни извори, па затоа е пожелно да го земаме со него. Цинкот и железото еден на друг ја намалуваат апсорпцијата кога се применуваат истовремено. Кога се зема со храна, јоните на железо и цинк не покажуваат компетенција за усвојување.

Железото ја намалува апсорпцијата на некои лекови, па затоа треба да се зема во временски интервал од најмалку 2 часа од следниве лекови: тетрациклин, кинолонските антибиотици, левотироксин, леводоп, метилдоп, бифосфонати.

Кукурику